ورود به منطقه ممنوعه!(۱) بررسی رفتارها و اختلالات جنسی
از دیر باز رفتارها و روابط جنسی مورد توجه بشر بوده است و بدان توجه داشته است. در تمامی ادیان الهی این موضوع مورد توجه بوده است و احکام و دستوراتی در باب مسایل جنسی وجود دارد. بخش عمده ای از آثار هنری و ادبی این موضوع را در بر می گیرند و بدان پرداخته اند. امروزه ابعاد این مساله مورد کنکاش علمی قرار گرفته و بررسی های متعددی در مورد آن صورت گرفته است واین نشان دهنده اهمیت و ضرورت روابط جنسی در زندگی بشر است. فرهنگها وگروههای مختلف بشری نگاه متفاوتی به مسایل جنسی دارند. برخی رفتارها در یک فرهنگ امری قبیح و در فرهنگی دیگر امری مرسوم است یا واضحتر بگوییم یک سری از رفتارهای جنسی در برخی نقاط بهنجار و همین رفتارها در جای دیگری نابهنجار محسوب می شود. از نظر فردی نیزعملکرد جنسی جنبه ضروری وجود انسان است که می تواند برای وی رضایتبخش و توام با لذت باشد و یا ناراحت کننده و توام با درد و رنج باشد.
رفتار جنسی به مجموعه ی رفتارهایی که در جهت یافتن شریک جنسی، رابطه با شریک جنسی، جلب موافقت شریک جنسی، نمایش امیال جنسی و در نهایت آمیزش جنسی صورت می گیرد، گفته می شود. در واقع آمیزش جنسی تنها بخشی از رفتار جنسی است. یکی از امور ضروری در بحث رفتار جنسی شناخت رفتار جنسی بهنجار و نابهنجار است. شاید بتوان گفت تمایز بین رفتار جنسی بهنجار و نابهنجار امری دشوار و پیچیده است و خیلی راحت نمی توان چنین مرزی را مشخص کرد. بسیاری از نگرشها و رفتارهای مرتبط با مسایل جنسی در طول زمان تغییر کرده اند. سیر این تغییرات را هم در جوامع غربی می توان دید و هم در جامعه خودمان.
در دهه ۱۹۷۰ تولید و پخش مجلات و فیلمهایی که رفتارهای جنسی را به نمایش می گذاشتند جرم محسوب و افراد تحت تعقیب قرار می گرفتند اما بیست سال بعد یعنی در سال ۱۹۹۰ به بعد دیگر چنین نیست و این مساله امری عادی و پیش پا افتاده محسوب می شود. تا دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ به دلیل نگرشهای اجتماعی محدود کننده محققین کمی به عرصه بررسی مسایل جنسی ورود پیدا می کردند و تحقیقات علمی در این حوزه به ندرت صورت می گرفت اما محققانی چون ویلیام مسترز و ویرجینیا جانسون بررسیها و تحقیقات جالبی در حوزه رفتار جنسی انجام دادند و پیشگامان عرصه تحقیق علمی در مورد رفتار جنسی شدند. البته قبل از آنها نیز کسانی چون آلفرد کینزی تحقیقاتی را در این حوزه انجام داده بودند.
بعد از تلاشهای آنها محققین و پژوهشگران با ورود به این عرصه تعریف و توجیه و درمان اختلالات جنسی را متحول ساختند و تغییرات زیادی در این حوزه بوقوع پیوست. تحقیقات نشان می دهند که رفتارهایی که چند دهه پیش نابهنجار یا منحرف محسوب می شدند بخشی از روند کلی تمایل جنسی شده اند. در واقع رفتارهای جنسی تفاوتهای بسیاری را با گذر زمان شاهد بوده اند هر چند شالوده اصلی این رفتارها تغییر کلی ندارد.
امروزه سن اولین مقاربت کاهش پیدا کرده است که می تواند ناشی از گرایش به بلوغ جنسی زودتر و سهل گیری نگرشهای اجتماعی باشد. سنین پایین اولین مقاربت با طبقات اجتماعی پایین تر، سطوح پایین تر تحصیلات و فقدان اعتقادات مذهبی همراه می باشد. همچنین گرایش به شکلهایی از رفتار جنسی مثل رفتار جنسی دهانی در مقایسه با گذشته افزایش چشمگیری یافته است. گسترش وسایل ارتباط جمعی و همچنین اخیرا گسترش شبکه های اجتماعی باعث تغییرات زیادی در هنجارهای جنسی در جوامع مختلف شده و می شود.
در جامعه ما نیز علیرغم عدم وجود تحقیقات گسترده و جامع در این زمینه، تغییرات رفتارهای جنسی بوضوح قابل رویت است.
قبل از ورود به بحث رفتارهای جنسی نیاز است میل جنسی و فیزیولوژی جنسی زن و مرد بررسی شود. در زنان تحت تاثیر هورمون های هیپوفیزی و هورمونهای مترشحه از تخمدانها یک چرخه یا دوره متناوب ایجاد می گردد که از آن به پریود یا عادت ماهانه یاد می شود. در طی این چرخه که با ریزش دیواره های رحمی شروع می شود یک فولیکول در تخمدان رشد نموده و در نیمه سیکل تخمکی آزاد می شود. بعد از آزاد سازی تخمک اگر لقاح صورت گیرد و تخمک بارور شود بارداری صورت می گیرد و اگر چنین عملی صورت نگیرد بعد از گذشت ۱۴ روز از تخمک گذاری، دیواره های رحم ریزش کرده و چرخه دیگری آغاز می شود. میل جنسی زن در حوالی زمان تخمک گذاری در مقایسه با سایر زمانها بیشتر است. وجود این چرخه بر رفتارهای جنسی یک زن تاثیر گذاشته و باعث تغییراتی در این رفتارها می شود. همچنین در هنگام تحریک جنسی مجرای تناسلی زن پر خون شده و عضلات مجرای تناسلی انقباضاتی را تجربه می کند. همچنین نوک سینه ها منقبض و برجسته می شود.
در آقایان نیز بیضه ها تحت تاثیر هورمونهای هیپوفیزی از یکسو هورمون تستوسترون را ترشح می کنند و از سوی دیگر بطور دایم اسپرم تولید می کنند. همچنین در مردان با تحریک جنسی بافت اسفنجی موجود در آلت تناسلی پر عروق شده و آلت تناسلی حالت نعوظ به خود می گیرد. این حالت با رفع تحریک جنسی و یا وقوع انزال از بین میرود.
چرخه طبیعی جنسی
مسترز و جانسون در تحقیقات خود که با مشاهده مستقیم عمل جنسی بیش از ۷۰۰ نفر همراه بود، متوجه شدند که در زن و مرد یک چرخه طبیعی جنسی مشابه هم وجود دارد. این چرخه طبیعی جنسی شامل مراحل متعددی است. این چرخه با میل جنسی آغاز و با فرونشینی پس از ارگاسم یا اوج لذت جنسی به پایان می رسد.
- میل جنسی: رویا ها یا فانتزیهای جنسی و میل به داشتن رابطه جنسی را منعکس می کند. علاوه بر عوامل محرک فیزیولوژیک جنسی، انگیزه ها، سایق ها و شخصیت بیمار را نیز در بر می گیرد.
- تهییج یا برانگیختگی: حس ذهنی لذت جنسی و تغییرات فیزیولوژیک همراه آنرا شامل می شود. در زن ناحیه تناسلی پر خون شده و گرم و ملتهب می گردد و در مرد نعوظ یا ارکشن اتفاق می افتد. نوک سینه ها منقبض و برجسته می گردد. آب دهان خشک می شود. ضربان قلب افزایش می یابد. تنفس تند می شود. (مسترز و جانسون چهار مرحله را شامل تهییج، پلاتو، ارگاسم و فرونشینی می دانند ولی در DSM مرحله تهییج و پلاتو ادغام شده است)
- ارگاسم: رسیدن به اوج لذت جنسی با رها شدن از تنش جنسی و انقباض ریتمیک عضلات پرینه ای و اعضا تناسلی لگنی صورت می گیرد. در این مرحله در آقایان انزال منی صورت می گیرد.
- فرونشینی: حس راحتی عمومی، سلامت و شل شدن عضلات را شامل می شود. در مردان بعد از این مرحله تا مدتی امکان نعوظ و ارگاسم مجدد از بین می رود ولی در زنان امکان تجربه چند ارگاسم پی در پی وجود دارد.
علیرغم شباهتهای کلی در چرخه پاسخ جنسی زنان و مردان، دو تفاوت مهم بین دو جنس وجود دارد:
- مردان عموما دارای تنها یک الگوی واکنش جنسی هستند، در حالیکه زنان از خود واکنش های جنسی مختلفی نشان می دهند. به عبارت دقیق تر تاکنون سه چرخه واکنش جنسی در زنان شناسایی شده است.
- بسیاری از زنان در طی مدت کوتاهی قادرند چندین ارگاسم متوالی داشته باشند. در حالیکه مردان عموما چنین توانایی ندارند.
همچنین بروز اختلال در هر یک از این مراحل می تواند به اختلالات کنش یا عملکرد جنسی بینجامد.
مشکلات مرتبط با مسایل جنسی را به سه دسته عمده تقسیم بندی می کنند:
- اختلالات عملکرد یا کنش جنسی
این دسته از اختلالات خود شامل اختلالات میل جنسی، اختلالات تحریک یا انگیزش جنسی، اختلالات ارگاسمی، اختلالات درد جنسی، اختلالات ناشی از اختلال طبی عمومی، اختلالات ناشی از مواد و اختلال عملکرد جنسی مشخص نشده بگونه دیگر می باشد.
- نابهنجاریهای جنسی یا پارافیلیا ها
این دسته خود شامل عورت نمایی، نمایشگری، یادگار خواهی، مالش، بچه بازی، خودازاری جنسی، دیگر ازاری جنسی، یادگار خواهی، تماشاگری جنسی، پارافیلیاهای دفعی و زوفیلی (حیوان خواهی) می باشد
- اختلالات هویت جنسی که نشانه اصلی انها ترجیح مداوم برای نقش جنس مخالف و احساس متولد شدن در جنسیت نادرست می باشد.